Diều sáo Việt Nam trò chơi dân gian truyền thống

* Hình minh họa là diều sáo trong festival Liên hoan diều quốc tế tại Vũng Tàu từ ngày 7/5 đến 12/5/2014

Diều sáo Việt Nam đã được thừa nhận trên bản đồ diều thế giới. Đó là khẳng định của tiến sĩ Hanh Boehme, Phó chủ tịch Liên đoàn Diều quốc tế (nhiệm kì 2008-2012) khi nói về cau lạc bộ diều Hà Nội tại Festival diều nghệ thuật quốc tế Tân Đài Bắc (Đài Loan) vừa qua.

Diều sáo là nét đặc trưng của nền văn minh lúa nước, truyền tải tâm hồn thanh cao từ ngàn đời nay của người Việt. Cái nôi của diều sáo là vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Men theo triền đê sông Hồng là có thể về với làng Bá Dương Nội (Đan Phượng, Hà Nội) nơi được cho là khởi nguồn của cánh diều sáo, nơi những truyền thuyết bắt đầu…Tương truyền tại đền Đức Thánh Cả của làng, cánh diều sáo truyền thống đã có hơn ngàn năm tuổi. Xưa kia, khi trời - đất giao hoà, con người và thần tiên luôn quấn quýt bên nhau không muốn rời xa. Bỗng một ngày thảm hoạ ập đến, thế gian tăm tối, trời và đất bị chia cắt. Bầu trời thì cứ cao dần lên, tách xa khỏi mặt đất. Thần tiên và con người không làm cách nào gặp được nhau gây nên bao nỗi niềm thương nhớ. Vậy là cánh diều đã ra đời, nối sợi dây tình cảm giữa bầu trời và mặt đất, mang theo tiếng sáo du dương bày tỏ tấm lòng của người dưới hạ giới với người cõi trên.Cánh diều là biểu tượng cho những ước mong, khát vọng của cư dân Việt, luôn muốn được bay cao hơn, xa hơn. Cánh diều bay trên không trung chở tình yêu đối với quê hương, xóm làng của người nông dân, cất lên niềm hi vọng mong mưa tạnh, gió hoà trong công việc đồng áng. Thời khắc để thả diều phải là những ngày trời quang, mây tạnh, cánh diều được đưa bởi ngọn gió nồm nam mới lên cao, tiếng sáo mới vang xa.

Diều sáo Việt Nam 

Diều sáo đúng như tên gọi, gồm 2 phần chính: diều và sáo, được làm nên bởi những nguyên liệu thân thuộc, sẵn có ở hầu hết các làng quê. Theo những nghệ nhân câu lạc bộ diều Việt Nam thì ngày xưa, các cụ làm diều sáo hầu hết đều bằng tre. Từ thân diều đến sáo diều, lồng cuộn dây và chính dây diều cũng làm bằng tre.Để có một con diều tốt, một bộ sáo hay cũng mất nhiều công phu và sự tận tâm. Ống sáo diều được chọn lựa kĩ từ những cây tre già, loại tre đanh, chắc, gặp nắng mưa không bị nứt nẻ, khi làm sáo mới có tiếng vang, tạo bề sâu và có hồn. Ống sáo được chia làm hai phần bởi vách ngăn ở giữa bằng gỗ. Hai phần càng đều nhau thì tiếng kêu của sáo mới càng cộng hưởng, càng vang xa. Mặt sáo được đẽo gọt bằng các loại gỗ nhẹ, mềm như gỗ vàng tâm, gỗ mít, gỗ dổi để quyết định âm thanh to nhỏ, tạo nhịp mau thưa của sáo. Miệng sáo phải được khoét thật cân, lệch một chút là có thể làm méo tiếng sáo. Phần khung diều được làm từ hai nan tre, uốn thành hình cánh cung để đón gió.Nhưng công phu nhất, theo các cụ truyền lại thì phải kể tới việc làm dây diều. Cứ mỗi khi cuối xuân đầu hạ, người chơi diều sáo lại tìm những cây tre bánh tẻ óng mượt, đẵn, rồi chẻ nhỏ thành những sợi nan, tuỳ theo kích cỡ của diều mà sợi được vót to hay nhỏ. Những sợi nan ấy được đem luộc từ 7 đến 8 tiếng cùng với một chút muối, sợi trở nên mềm, dẻo và đặc biệt là rất bền. Cái tinh tuý của sáo diều Bắc bộ không chỉ nằm ở việc làm diều, mà nó còn được thể hiện qua cách chơi diều. Căn cứ vào độ ẩm không khí, thời tiết và sức gió, người chơi mới quyết định có nên thả diều hay không. Khi đủ điều kiện thuận lợi, cánh diều đón gió bay vút lên không trung, mang theo tiếng sáo vi vu, vang xa. Người thưởng thức mỗi khi nghe được tiếng sáo cũng bỗng chốc cảm thấy thanh thản, nhẹ nhàng và thư thái.

Tiếng sáo diều truyền thống không chỉ đơn thuần là một âm thanh, nó được kết hợp bởi nhiều ống sáo khác nhau, bao gồm ốc, chuông, chiêng, còi. Mỗi vùng có sự kết hợp khác nhau, do đó tiếng sáo diều cũng mang đặc trưng của mỗi vùng miền.Làm được một bộ sáo hay hoàn toàn không phải việc đơn giản và vội vàng. Có những người cả đời chơi diều, làm diều nhưng cũng không có nổi cho mình bộ sáo tốt. Có lẽ bởi vậy nên người ta rất quý và trân trọng những bộ sáo lên bổng xuống trầm, cất được hồn của người làm diều sáo. Chẳng may khi diều đứt, có thế nào cũng phải tìm mang bằng được bộ sáo về nhà.

Giờ đây diều sáo Việt Nam không chỉ thả trong các hội làng tại vùng đồng bằng Bắc bộ mà đã phổ biến khắp ba miền. Diều sáo Vũng Tàu đã thay bằng sáo khoét từ nậm rượu; diều sáo miền Nam cải tiến ống sáo, chạm khảm lóng lánh mà quý phái. Các loại diều sáo truyền thống miền Bắc như ở Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Bình, Hải Dương, Lào Cai, Hà Nội… đã được các nghệ nhân của câu lạc bộ diều Hà Nội đúc kết, phát triển, gắn với những tinh hoa của diều thế giới để tạo thành một loại hình nghệ thuật khá mới mẻ trên thế giới, bay được và hát được. Hát và múa theo sự tích, theo nền nhạc dân tộc phụ họa rất đặc sắc. Cánh diều không chỉ theo lối cổ mà nay đã được cải tiến với hình ảnh cô tiên dang hai cánh bay trên bầu trời hoặc in hình trong các câu chuyện dân gian hay lịch sử của đất nước hình chữ S. Những nghệ nhân diều sáo Việt Nam đã kể cho thế giới nghe những truyền thuyết của đất nước bằng cách thả lần lượt, có kịch bản các loại diều muôn màu muôn vẻ của vùng Kinh Bắc, Hải Dương, Thái Bình, Hà Nội đến tận miền Nam. Tất cả loại diều truyền thống, diều sáo cổ và cải tiến đã lần lượt được đem giới thiệu tại festival diều Vũng Tàu hay tại các festival diều của các “cường quốc” diều như Liên hoan Diều quốc tế ở Đài Bắc (Đài Loan), Dieppe (Pháp), Bintulu (Malaysia), Hạ Môn (Trung Quốc), Thái Lan, Ấn Độ... Vì thế, tiếng vang diều sáo Việt Nam ngày càng vươn xa.

Theo Hiệp hội Diều thế giới nhận định, nét tiêu biểu cho diều Việt Nam chỉ có thể là diều sáo. Có lẽ vì thế mà những người tâm huyết với cánh diều sáo Việt Nam vẫn hàng ngày hàng giờ cải tiến đưa “công nghệ” mới vào làm diều sáo để diều sáo Việt Nam mãi bay cao ngân xa như chính tâm hồn người Việt trên bầu trời thế giới.
Duy Quang - TCTHHN số 90

TPHCM Tổ chức Hội thi "Diều nghệ thuật năm 2014" tại Cần Giờ

TP.HCM: Lần đầu tiên đăng cai tổ chức hội thi diều

Lần đầu tiên TP.HCM tổ chức hội thi thả diều nghệ thuật tại Trung tâm Du lịch Sinh thái biển Tiếng Sóng (Cần Giờ - TP.HCM).

Cuộc thi sẽ diễn ra vào hai ngày 24 và 25-5-2014. Đến nay, hội thi thu hút 12 câu lạc bộ tham gia ở hai nội dung thi: Thả diều nghệ thuật và chọi diều Rokkaku. Ngoài ra, các nghệ nhân sẽ trình diễn thả diều đèn ban đêm.

Dự kiến vào mỗi thứ Bảy hoặc Chủ nhật hằng tuần, các câu lạc bộ diều sẽ biểu diễn thả diều nghệ thuật tại điểm thi, bắt đầu từ ngày 8-3-2014 (cho đến lúc diễn ra hội thi).

Giải thưởng bao gồm hai giải nhất, bốn giải nhì, sáu giải ba và 10 giải khuyến khích.

Trung tâm Du lịch Sinh thái biển Tiếng Sóng - Cần Giờ

    1227/47 đường Duyên Hải, Ấp Đồng Hòa, Xã Long Hòa, Huyện Cần Giờ- TPHCM

Liên hệ BTC: HUỲNH CÔNG BINH 0939 101 918 website www.dieunghethuat.org

 Trên bản đồ Google Map, vị trí khu Tiếng Sóng chính là Tâm Ngọc, kế bên KDL Phương Nam

 Hình ảnh các Câu lạc bộ diều hàng đầu trong nước gồm: CLB diều Biển Xanh(Bà Rịa-Vũng Tàu), CLB diều Phượng Hoàng, Clb diều Sài Gòn, Clb diều Gò Vấp với hơn 30 nghệ nhân sẽ biểu diễn diều các loại tại bãi biển Tiếng Sóng vào ngày 9/3/2014.
Hôm đó gió biển rất mạnh nên nhiều con diều bị vướng vào hàng dương hoặc đứt dây 

 Diều sáo Việt Nam chao liệng trên bầu trời cất tiếng sáo vi vu vi vu

 Diều Bạch Tuột khổng lồ, Octopus Soft Kite

 Thành viên CLB diều Sài Gòn

 Con diều nhún nhảy, tác phẩm mới của nghệ nhân diều nổi tiếng Sài Gòn

Giải thưởng Hội thi thả diều Việt Nam lần thứ II năm 2013 Vũng Tàu

Trong hai ngày 7-8/12/2013, tại Khu du lịch Biển Đông, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch phối hợp cùng Công ty cổ phần Du lịch Bà Rịa-Vũng Tàu tổ chức Hội thi thả diều Việt Nam lần thứ II năm 2013.

Tham gia hội thi có 151 nghệ nhân với 258 con diều các loại của 19 câu lạc bộ diều đến từ các tỉnh, thành trong cả nước như: Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Huế, Nam Định, Quảng Nam, Hải Phòng, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu…; các nghệ nhân thi đấu ở 6 nội dung gồm:
1/ diều đơn thả 1 dây,
2/ diều bầy thả một dây,
3/ diều điều khiển,
4/ diều Rokkaku quốc tế,
5/ diều sáo và
6/ thi thả diều đồng đội.  

 Hội thi thả diều được tổ chức nhằm mục đích tôn vinh nghệ thuật chế tác và thả diều như một nét đặc sắc trong văn hóa dân gian Việt Nam. Đây cũng là dịp để quảng bá đến người dân địa phương và du khách về thú chơi văn hóa, tao nhã và lành mạnh đã có từ lâu đời, tạo ra một sân chơi bổ ích và lý thú để các nghệ nhân, những người yêu thích diều cùng thể hiện năng khiếu của mình trong suốt quá trình thi đấu. Hội thi cũng là dịp để các địa phương đánh giá lại công tác tổ chức, đồng thời tuyển chọn những cánh diều đẹp để trình diễn giới thiệu tại Festival Diều quốc tế sẽ được tổ chức tại tỉnh nhà vào tháng 4/2014. 

Kết thúc hội thi, BTC đã trao giải:
1/ nội dung diều đơn thả một dây có xương: giải nhất  thuộc về nghệ nhân Đỗ Văn Lựu (CLB diều Sài Gòn), giải nhì: Phạm Trọng Thạnh (CLB diều Phượng Hoàng – TP. Hồ Chí Minh).
2/ Nội dung diều đơn thả một dây không xương: giải nhất nghệ nhân Phạm Văn Lành (CLB diều Bà Rịa), giải nhì: Lưu Quốc Sáng (CLB diều Sao Mai – Bình Dương).
3/ Nội dung diều điều khiển: giải nhất Nguyễn Trường Huy (CLB diều Sài Gòn) và giải nhì thuộc về  Trần Bình Phượng (CLB diều Ô Cấp – TP. Vũng Tàu).
4/ Giải diều Rokkaku quốc tế: giải nhất là nghệ nhân Lê Văn Chí (CLB diều Sài Gòn) và giải nhì là Nguyễn Đăng Hoàng (CLB diều Huế).
5/ Ở nội dung diều sáo nghệ nhân Hoàng Văn Điệp (CLB diều Nam Định) giành giải diều sáo đẹp và có tiếng sáo hay nhất.
Ngoài ra, CLB diều Phượng Hoàng giành giải đặc biệt dành cho diều kết hợp giữa dân gian và hiện đại; CLB diều Ô Cấp giành giải diều chế tác bằng vật liệu truyền thống đạt đẳng cấp quốc tế…
nguồn vungtau.baria-vungtau.gov.vn

Hình ảnh thi diều Rokkaku Nhật Bản tại Vũng Tàu năm 2013

Trong hai ngày 7-8/12/2013, tại Khu du lịch Biển Đông, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch phối hợp cùng Công ty cổ phần Du lịch Bà Rịa-Vũng Tàu tổ chức Hội thi thả diều Việt Nam lần thứ II năm 2013.

Tham gia hội thi có 151 nghệ nhân với 258 con diều các loại của 19 câu lạc bộ diều đến từ các tỉnh, thành trong cả nước như: Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Huế, Nam Định, Quảng Nam, Hải Phòng, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu…; các nghệ nhân thi đấu ở 6 nội dung gồm: diều đơn thả 1 dây, diều bầy thả một dây, diều điều khiển, diều Rokkaku quốc tế, diều sáo và thi thả diều đồng đội.
Giải diều Rokkaku quốc tế: giải nhất là nghệ nhân Lê Văn Chí (CLB diều Sài Gòn) và giải nhì là Nguyễn Đăng Hoàng (CLB diều Huế).
nguồn vungtau.baria-vungtau.gov.vn

Rokkaku là diều lục giác truyền thống của Nhật Bản, được làm bằng khung tre và giấy washi. Diều Rokkaku thường được vẽ bằng tay khuôn mặt những Samurai nổi tiếng...

The Rokkaku dako (六角凧) is a traditional six-sided Japanese fighter kite. Traditionally, it is made with bamboo spars and washi paper. The rokkaku kite is often hand painted with the face of a famous Samurai. The structure is a vertically stretched hexagon with a four-point bridle. One spar runs from tip to toe, and there are two cross-spars. Flown on a taut string, the kite is stable and rises rapidly. When the line is released, the kite tumbles until tension is put on the line, at which point it takes off in the direction of the spine. Fighting two or more of these kites involves tipping over or destabilizing the opposing kite or cutting its kite line or bridle.

Stability can be increased by bowing the cross spars, making the kite stable enough to fly without a tail. The rokkaku kite is often used for kite aerial photography and in atmospheric science, thanks to its large surface area and simple construction.

Nguồn: wikipedia

Hình ảnh do blog dieunghethuat.blogspot.com chụp tại Vũng Tàu ngày 7/12/2013

 Các đội chăm chú lắng nghe BTC phổ biến luật thi đấu diều Rokkaku

 Tinh thần fair play giữa các đội thi đấu diều Rokkaku